---

باستان شناسی جنسیت شاخه ای از باستان شناسی اجتماعی است که به تحلیل و بررسی نظام جنسیت جوامع و هویت جنسیتی افراد و گروه های مختلف می پردازد. موضوع این پژوهش، بررسی نابرابری اجتماعی میان زنان و مردان در ایران دوره ساسانی است. اعمال گونه ای تبعیض جنسیتی و برتری مردان که بر ساختار اجتماعی و جنسیتی جامعه ساسانی استوار است، در مواد فرهنگی و منابع مکتوب این دوران نمود یافته است. هدف این مقاله، بررسی شرایط عمومی زنان- در مقایسه با مردان- و تبیین نقش و جایگاه آن ها در اجتماع ساسانی با توجه به تحلیل نظام جنسیت در این دوران است. برای این منظور، از تحلیل تطبیقی (مقایسه جایگاه زنان و مردان به عنوان دو گروه جنسیتی متفاوت) بهره گرفته و در کنار شواهد باستان شناختی، از متون دینی و حقوقی ایران ساسانی به عنوان شواهد مکمّل استفاده کرده ایم.

---

---

پژوهشی در نقوش مذهبی خدایان، ایزدان و الهههای یونانی بر روی مهرها و اثرمهرهای به دست آمده از قلمرو امپراتوری سلوکیان و اشکانیان با فروپاشی شاهنشاهی هخامنشی و ورود یونانیان به آسیا، تغییرات وسیعی در همه ابعاد زندگی در سرزمین‌های مفتوحه اسکندر و جانشینان وی بوجود امد. این تغییرات را به اشکال مختلف در همه زمینه های اجتماعی سیاسی و بخصوص در زمینه های فرهنگ و هنر، معماری و حتی در اعتقادات نیز می توان مشاهده کرد. مهرها و اثرمهرهای بر جای مانده از دوران سلوکی و اشکانی این دگرگونی‌ها را بخوبی نمایش داده و نقوش اساطیری و مذهبی یونانی که بر آنها حک شده اند. نقشمایه‌هایی با مضامین هلنی از جمله تصاویر خدایان، ایزدان و الهه‌های یونانی را نشان می دهند. از مشهورترین این نقوش می توان به نقش آتنا، آفرودیت، زئوس، آپولو، تیکه، هرمس، اروس، نیکه و ایزد عدالت اشاره نمود. نمونه‌های مذکور از مراکزی چون سلوکیه کران دجله، کدش اروک نسا و صالح داوود خوزستان به دست آمده‌اند. حضور عناصر مذکور در روی مهرها و روی اثرمهرها یکسان نبوده و با توجه به میزان بافت جمعیتی و نفوذ فرهنگ یونانی متفاوت می‌باشد. این مقاله تاثیر ایدئولوژی یونانی را در تغییرات اعتقادی سرزمین های مفتوحه با مطالعه مهر ها و آثار مهر ها بصورت تطبیقی بررسی می نماید. مهرها بخشی از مواد تاریخی محسوب میگردند که با توجه به وجود تصاویر روی آن ها بخوبی می توانند میزان و روند تغییرات مذکور را منعکس نمایند. دوره سلوکی و اشکانی، مهر و اثرمهر، الهه‌ها و خدایان یونانی، هلنیسم

---

در سالهای اخیر تمایل برای استفاده از منابع گیاهی به علت نقش ترکیبات فیتوشیمیایی و آنتی اکسیدان ها در حفظ سلامت انسان، افزایش یافته است. ترکیبات فنولی و فلاونوئیدی از ترکیبات بسیار مهم گیاهان بوده که دارای اثرات آنتی اکسیدانی می باشند. هدف از این مطالعه ارزیابی و مقایسه ترکیبات فنولی و فلاونوییدی کل و همچنین ظرفیت آنتی اکسیدانی اندامهای مختلف زعفران است که هر ساله مقادیر زیادی از آنها طی فرایند فرآوری زعفران به هدر می رود. در این پژوهش، عصاره اندامهای مختلف زعفران بوسیله متانول(۸۰ درصد) استخراج شد، سپس میزان ترکیبات فنولی وفلاونویید کل به ترتیب با استفاده از معرف فولین سیوکالتیو و روش رنگ سنجی کلرید آلومینیوم انجام شد، ظرفیت آنتی اکسیدانی این اندامها نیز به دو روش احیای رادیکال آزاد DPPHو بتا کاروتن لینولئیک اسید اندازه گیری شد. بر طبق نتایج، بالاترین میزان ترکیبات فنولی کل (۴۳/۶میلی گرم گالیک اسید در گرم ماده خشک) و فلاونویید کل(۳۳/۱ میلی گرم روتین در گرم ماده خشک)در کلاله نسبت به دیگر اندامها مشاهده شد. همچنین نتایج هر دو آزمون DPPH و بتاکاروتن لینولئیک اسید نشان داد که کلاله دارای بالاترین ظرفیت آنتی اکسیدانی نسبت به دیگر اندامها می باشد. مقایسه ترکیبات فنولیک بین اندامهای مختلف نشان داد که محتوای این ترکیبات و فعالیتهای آنتی اکسیدانی بسته به اندام می تواند متفاوت باشد، همچنین ظرفیت آنتی اکسیدانی بالاتر کلاله و گلبرگ نسبت به اندامهای برگ و کورم می تواند به دلیل محتوای بالای ترکیبات فنولیک در این اندامها باشد.

---

-

---

---

در مراحل اولیه پروژه های طراحی از پایه شبکه مبدل های گرمایی، تخمین قیمت مبدل های گرمایی جهت طراحی بهینه شبکه با استفاده از فناوری پینچ بسیار حائز اهمیت است. همچنین پیش بینی قیمت خالص یک مبدل گرمایی با استفاده از روابط برآورد هزینه، امری کارآمد و مفید است. در این پژوهش، روابط برآورد قیمت خالص مبدل های گرمایی و شبکه مبدل های گرمایی برای مبدل های گرمایی لوله و پوسته و مبدل های گرمایی قاب و صفحه به دست آمده است. این روابط به صورت تابعی از سطح انتقال حرارت و با استفاده از قیمت های موجود در بازارایران ارایه شده است. روابط پیشنهادی برای مبدل های گرمایی لوله و پوسته در محدوده بیشینه فشار کارکرد بین ۲/۱ تا ۴۱بار ودر دو جنس مختلف کربن استیل و استیل ضد زنگ۳۱۶می باشد. همچنین روابط مبدل های گرمایی قاب و صفحه نیز در دو ناحیه جریان سرد ورودی کمتر از ۳۰ متر مکعب و بین ۳۰ تا ۵۰ متر مکعب با جنس استیل ضد زنگ ۳۱۶به دست آمده است. همچنین میزان خطای روابط پیشنهادی نیز بررسی شده است.

---

هدف: بیماری اعتیاد، به‏ویژه وابستگی به مرفین از جمله شایع‏ترین و لاعلاج‏ترین نوع بیماری‏ها است. با توجه به این مسئله و همچنین عدم درمان قطعی یا نبود فرایندهای پیشگیری برای ایجاد وابستگی به مواد مخدر و از طرفی با توجه به توصیه‏های زیاد و گرایش امروزه طب نوین به‏طرف طب سنتی، در این مطالعه با هدف کارآمدسازی طب گیاهی به دلیل ارزانی، در دسترس بودن و عوارض جانبی کمتر، به اثر مصرف خوراکی دانه گیاه اسپند بر روند اعتیاد به مرفین پرداخته شده است. مواد و روش‏ها: حیوانات با مصرف افزایشی مرفین از طریق آب آشامیدنی طی ۲۱ روز معتاد شدند. پس از ایجاد وابستگی برای مشاهده پارامترهای رفتاری نشانگان ترک فارماکولوژیک در گروه مربوط، نالوکسان به‏صورت داخل صفاقی (۵/۲ میلی‏گرم در هر کیلوگرم) تزریق و علایم نشانگان ترک تا ۴۰ دقیقه بعد از تزریق مشاهده شد. در گروه نشانگان ترک فیزیولوژیک، علایم ۴۸ ساعت بعد از قطع مصرف مرفین ثبت شد. در گروه‏های مورد درمان همگی به شکل خوراکی تجویز شد. اسپند با نسبت ۲۵/۶ در غذای حیوان، متادون و رها به‏ترتیب با دوز ۳۰ میلی‏گرم در هر کیلوگرم و ۷/۱ میلی‏لیتر در هر کیلوگرم در آب خوراکی حیوانات تجویز شد. نتایج: از علایم قابل شمارش در نشانگان ترک فیزیولوژیک رفتار انزال توسط متادون نسبت به گروه کنترل کاهش معنی‏داری داشت (۰۵/۰ P<). همچنین رفتار دندان قروچه توسط متادون، اسپند و رها نسبت به گروه کنترل کاهش معنی‏داری پیدا کرد (۰۵/۰ P<). از طرفی بروز علامت غیرقابل شمارش اسهال توسط متادون به مقدار بارزی نسبت به گروه کنترل کاهش یافت. از رفتارهای نشانگان ترک فارماکولوژیک علایم قابل شمارش پریدن، انزال و دندان قروچه توسط متادون اسپند و رها نسبت به گروه‏های کنترل خود کاهش معنی‏داری یافت (به‏ترتیب ۰۵/۰ و ۰۱/۰P<). به علاوه، علامت غیرقابل شماش اسهال در نشانگان ترک فارماکولوژیک به شکل بارز توسط متادون و اسپند کاهش یافت. در نهایت مقایسه مقیاس نشانگان ترک در گروه‏های ترک فیزیولوژیک و فارماکولوژیک نشان می‏دهد که اگرچه متادون در هر دو نوع ترک مؤثر است اما اثر اسپند در ترک فیزولوژیک بارزتر از متادون درمانی است. نتیجه‏گیری: به‏طور کلی نتایج این تحقیق اثر بارز مصرف خوراکی پودر دانه گیاه اسپند را در کاهش بروز بسیاری از علایم قابل شمارش و غیرقابل شمارش مرفین نشان می‏دهد. همچنین داده‏های تحقیق اثر شاخص‏تر گیاه را در ترک علایم فیزیولوژیک مرفین نسبت به درمان با داروی متادون بیان می‏دارد.

---

در این مطالعه خصوصیات رئولوژیکی امولسیون‌های حاوی صمغ دانه بارهنگ استخراج شده با پیش تیمار فراصوت با مقادیر متفاوت (۳/۰، ۵/۰ و ۱% وزنی – حجمی) مورد بررسی قرار گرفت. خصوصیات رئولوژیکی پایا در سه گروه اصلی شامل داده‌های سرعت برشی – تنش برشی، ویسکوزیته ظاهری – سرعت برشی و تنش برشی – زمان بررسی شد. در میان مدل‌های مورد استفاده جهت برازش داده‌های تنش برشی – سرعت برشی، مدل هرشل بالکلی، داده‌های ویسکوزیته ظاهری – سرعت برشی، مدل کارائی و برای داده‌های تنش برشی – زمان، مدل تئو - بوگر با توجه به مقادیر R۲ و RMSE انتخاب گردید. نتایج آزمون‌های رئولوژی دینامیک شامل آزمون کرنش و فرکانس متغیر نشان داد که تمامی امولسیون‌ها رفتار جامد‌گون (الاستیک) از خود نشان دادند. از رابطه کوکس – مرز برای بررسی ارتباط بین ویسکوزیته کمپلکس (η*) به عنوان تابعی از فرکانس زاویه‌ای و ویسکوزیته ظاهری (ηa) به عنوان تابعی از سرعت برشی استفاده گردید. که نتایج حاصل نشان داد که در همه امولسیون‌ها، مقادیر ویسکوزیته کمپلکس بیشتر از ویسکوزیته ظاهری بود و در نتیجه این نمونه‌ها از این قانون پیروی نکردند.

---

صمغ‌ها پلی‌ساکارید‌هایی هستند که بیشتر از منابع گیاهی و میکروبی استحصال می‌شوند و کاربرد وسیعی در صنایع غذایی و دارویی به عنوان قوام دهنده، ژل دهنده، پایدار کننده و امولسیفایر دارند. دانه بارهنگ با نام علمی Plantago major L. از خانواده Plantaginaceae می‌باشد. در این مطالعه از روش سطح پاسخ (RSM) و طرح آزمایشی Box-Behnken برای بهینه سازی استخراج صمغ دانه بارهنگ با پیش تیمار فراصوت استفاده شد. بهینه سازی استخراج صمغ شامل ۲ مرحله اساسی بود: مرحله فراصوت با متغیر‌های توان‌ (۲۰۰ تا ۴۰۰ وات)، دما (۲۵ تا ۴۰ درجه سانتی‌گراد) و زمان (۱۵ تا ۳۰ دقیقه) و مرحله استخراج با متغیر‌های نسبت دانه به آب مقطر (۱ به ۱۰ تا ۱ به ۲۰)، دما (۵۵ تا ۷۵ درجه سانتی‌گراد) و زمان (۲۰ تا ۴۰ دقیقه). نتایج حاصل از بهینه سازی نشان داد که توان ۴۰۰ وات، دمای ۳۵ درجه سانتی‌گراد و زمان ۳۰ دقیقه، نسبت دانه به آب مقطر ۱ به ۲۰، دمای استخراج ۷۵ درجه سانتی‌گراد و زمان ۴۰ دقیقه به عنوان حالت‌های بهینه برای استخراج این صمغ با پیش تیمار فراصوت بودند. بعد از استخراج، خالص سازی و بهینه سازی صمغ دانه بارهنگ، مقادیر رطوبت، خاکستر، پروتئین و کربوهیدرات آن اندازه‌ گیری شد که براساس نتایج حاصل شده مقادیر، رطوبت ۲۰/۶% ، خاکستر ۲۳/۳% ، پروتئین ۰۳/۲% و کربوهیدرات ۴۷/۸۸% به دست آمد. آنالیز مونوساکارید‌های صمغ دانه بارهنگ با دستگاه کروماتوگرافی مایع با کارآیی بالا (HPLC) نشان داد که مونوساکارید‌های غالب در این صمغ، آرابینوز با ۷۲/۵۶ % و رامنوز با ۸۴/۲۱ % می‌باشد.

---

چکیده
در این پژوهش، تأثیر افزودن روغن­های گیاهی مختلف شامل روغن زیتون، ذرت و کانولا با مقدار ۲۵/۰ و ۵/۰% حجمی - حجمی بر ویژگی­های فیزیکی، حرارتی و مکانیکی فیلم­های بر پایه صمغ دانه بارهنگ مورد بررسی قرار گرفت. افزودن روغن به فیلم­ها سبب افزایش ضخامت و کاهش محتوای رطوبتی، جذب رطوبت، نفوذ پذیری فیلم به بخار آب (WVP)، استحکام کششی نهایی (UTS)، دمای ذوب (T_m) و دمای انتقال شیشه­ای (T_g) گردید. روغن­های گیاهی افزوده شده به فیلم­ها، خصوصیت نرم کنندگی را نیز نشان دادند که از نتایج کرنش تا نقطه شکست (SAB) به دست آمد. تصاویر حاصل از میکروسکوپ الکترونی نشان داد که فیلم کنترل (بدون روغن)، ساختار همگن و یکنواخت داشت. با افزودن روغن­های گیاهی، ساختار فیلم به ساختاری ناهمگن، غیر یکنواخت و زبر تغییر یافت. فیلم­های حاوی روغن ذرت با وجود داشتن ساختار زبر­تر نسبت به فیلم کنترل، پخش یکنواخت­تر و بهتر روغن را نسبت به فیلم­های حاوی روغن­های دیگر نشان داد. فیلم­های حاوی روغن­های زیتون و کانولا پخش غیر یکنواختی را داشتند و زبری فیلم­ها بیشتر از فیلم­های حاوی روغن ذرت و کنترل بود. این مسئله ناشی از توزیع یکنواخت­تر قطرات روغن ذرت و پایداری مناسب امولسیون در طی تولید فیلم است.
 
کلید واژگان: صمغ دانه بارهنگ، فیلم­های خوراکی، روغن­های گیاهی، خواص فیلم­های خوراکی
 

---

چکیده
هیدروکلوئید­ها مجموعه­ای از بیوپلیمرهای با وزن مولکولی بالا هستند که به عنوان قوام دهنده، ژل کننده، امولسیفایر، پایدار کننده و جایگزین چربی در فرمولاسیون محصولات غذایی مورد استفاده قرار می­گیرند. دانه بارهنگ با نام علمی Plantago major L. متعلق به خانواده Plantaginaceae می­باشد که در طول سالیان متوالی به عنوان بهبود دهنده زخم، تقویت کننده سیستم ایمنی و آنتی اکسیدان استفاده شده است. خواص فیزیکوشیمیایی مختلف صمغ دانه بارهنگ شامل وزن مولکولی، فعالیت آبی، دانسیته توده و ضربه، انحلال پذیری و شاخص تراکم پذیری و هم چنین خواص عملگرایی شامل فنل کل، فلاوونوئید کل و فعالیت آنتی اکسیدانی محاسبه گردید. پیوند­های گلیکوزیدی و گروه­های کربوکسیل، متیل و هیدروکسیل در بررسی نتیجه طیف سنجی مادون قرمز (FT-IR) صمغ دانه بارهنگ مشاهده گردید که تأییدی بر نتایج بررسی­های قبلی بر روی دانه بارهنگ بود.   
 
کلید واژگان: صمغ دانه بارهنگ، خواص فیزیکوشیمیایی، وزن مولکولی، طیف سنجی مادون قرمز (FT-IR)

---

هیدروکربن‌های آروماتیک چند حلقه‌ای مانند نفتالن به دلیل اثرات سرطان‌زایی و سمیت از ترکیبات خطرناک برای انسان و محیط‌زیست می‌باشند که حذف این آلاینده از محیط‌زیست امری ضروری به نظر میرسد. در این مطالعه نانو صفحات گرافن سنتز و برای حذف نفتالن از محلول آبی استفاده شد. ساختار این نانوجاذب با استفاده از آنالیز‌های پراش اشعه ایکس (XRD)، طیف‌سنج مادون قرمز (FTIR) و تصویر میکروسکوپ الکترونی روبشی (SEM) بررسی گردید. مطالعات جذب بهینه و بررسی کارایی نانوجاذب در حذف نفتالن از محلول آبی در سیستم ناپیوسته جذبی با بررسی تأثیر متغیرهای pH محلول (۳-۱۰)، دوز جاذب (۰۱/۰-۲/۰ گرم بر لیتر) و غلظت اولیه نفتالن (۳-۱۵ میلی‌گرم بر لیتر) مطالعه شد. فرآیند جذب با استفاده از مدل‌های ایزوترمیک لانگمیر و فروندلیچ و نیز مدل‌های سینتیکی شبه مرتبه اول، شبه مرتبه دوم، الوویچ و نفوذ درون‌ذره‌ای در شرایط بهینه مدل‌سازی گردید. نتیجه آزمایش‌های جذب نشان داد که شرایط بهینه در ۱۰= pH، غلظت جاذب ۱۳ میلی‌گرم بر لیتر و دوز جاذب برابر با ۱۱/۰ گرم بر لیتر به دست آمد و در این شرایط درصد حذف و ظرفیت جذب به ترتیب برابر با ۱۹/۸۰ درصد و ۱۸/۹۰ میلی‌گرم بر گرم حاصل شد. نتایج حاصل از بررسی ایزوترم و سینتیک جذب نشان داد که فرایند جذب از مدل ایزوترم فروندلیچ (۹۷/۰= R۲) و مدل سینتیکی شبه مرتبه دوم (۹۹/۰= R۲) تبعیت می‌کند. بر اساس نتایج مطالعه حاضر، نانو صفحات گرافن را می‌توان به‌عنوان جاذبی مؤثر برای حذف نفتالن از محلول‌های آبی به کار برد.

---

استخراج هیدروکلوئید از دانه­ های گیاهی به دلیل افزایش مصرف این ترکیبات در فرمولاسیون محصولات غذایی محبوبیت زیادی پیدا کرده است. استخراج با پیش ­تیمار فراصوت به دلیل مزایای زیاد، محبوبیت گسترده­ ای پیدا کرده است که یکی از مهم­ ترین مزایای آن، افزایش راندمان استخراج بیوپلیمر می ­باشد. هدف این پژوهش، امکان سنجی استفاده از روش عددی معکوس جهت تخمین پارامتر­های مؤثر در انتقال جرم مربوط به فرآیند استخراج با پیش ­تیمار فراصوت گالاکتومانان از دو دانه گیاهی شنبلیله (Trigonella foenum graceum) و لیلکی ایرانی (Gleditsia caspica) بود. برای رسیدن به این هدف، غلظت گالاکتومانان استخراج شده از هر دو دانه گیاهی در مقابل زمان به دست آمد و داده ­های آزمایشگاهی و داده­ های پیش­ بینی شده توسط نرم افزار (براساس شبیه سازی انجام شده) با هم مقایسه گردید که همخوانی قابل قبولی بین آن­ها وجود داشت. پارامتر­های مؤثر در انتقال جرم شامل ضریب پخش (E)، ضریب انتشار (D) و ضریب انتقال جرم کلی (kc) برای نمونه ­های مختلف به ترتیب در دامنه m^۲/s۱۰^-۱۲×۱/۵۲ – ۱/۲۱، m^۲/s۱۰^-۸×۳ – ۲/۳۹ و m^۲/s۱۰^-۷×۱/۸۵ – ۱/۱۸ برای گالاکتومانان شنبلیله و m^۲/s۱۰^-۱۲×۱/۵۴ – ۱/۳۱، m^۲/s ۱۰^-۸×۳/۱۱ – ۲/۶۳ و m^۲/s۱۰^-۷×۱/۹۵ – ۱/۴۶ برای گالاکتومانان لیلکی ایرانی بود. تفاوت بین مقادیر به دست آمده برای دو گالاکتومانان می­تواند به نوع دانه، سختی و نرمی دیواره و ویژگی ­های ترکیب هدف مرتبط باشد. با توجه به نتایج به دست آمده، روش عددی معکوس به عنوان روش قابل قبول و مؤثر جهت مدل سازی فرآیند استخراج هر دو گالاکتومانان معرفی گردید.   
 

---

 

---

  حیوانات به طور معمول  ابتدا در بستر طبیعی شان و سپس به عنوان سمبل های قدرت مورد توجه و مطالعه پژوهشگران قرار می گیرند. در مراحل مختلف آغاز ایلامی، سمبل ها در نمونه های مجسمه های سنگی، سفالی، فلزی و اثرمهر بدست آمده اند. در هنر مهر و سفالگری، در کنار تنوع نمونه ها و نیز سمبل های ذاتی شان، بانک اطلاعاتی مناسبی در خصوص مطالعه شمایل شناسی، جامعه و اقتصاد دوره فرهنگی آغاز ایلامی به پزوهشگران ارائه می دهد. در این مقاله حیوانات مار، لاک پشت و گربه سانان و نیز جایگاه ارتباط هنری آنان در این دوره بر پایه مجموعه اثرمهر و سفالی بدست آمده از تپه سفالین مورد مطالعه و تحلیل قرار می­گیرند.