---

طی دهه‌های اخیر به‌دلیل تغییر سطح آب دریای خزر، ورود آلاینده‌های زیست‌محیطی و گونه‌های مهاجم، ساختار اکوسیستم دریای خزر به‌شدت تغییر کرده است. در این مطالعه اثرهای شانه‌دار مهاجم (Mnemiopsis leidyi) دریای خزر بر عملکرد اکوسیستم در سواحل ایرانی دریای خزر با استفاده از داده‌های صید گونه‌های مهم شیلاتی در سه دوره اول (۱۳۷۹-۱۳۷۵؛ دوره مرجع)، دوم (۱۳۸۵-۱۳۸۰) و سوم (۱۳۹۰-۱۳۸۶)، به‌ترتیب به‌عنوان سه دوره شامل پیش از گسترش شانه‌دار، دوره توسعه و دوره سازگاری بررسی شد. نتایج نشان داد که میانگین (±انحراف معیار) صید ماهیان استخوانی (به روش صید با پره) در سه دوره مذکور به‌ترتیب ۲/۱۹۹۳±۰/۱۵۷۰۰، ۶/۳۸۵۷±۸/۱۸۴۳۰ و ۶/۱۵۷۹±۶/۱۹۱۷۶ تن بوده که بین آنها اختلاف معنا‌داری مشاهده نشد (۰۵/۰<p)، ولی میانگین صید کیلکا ماهیان (به‌ترتیب ۷/۱۶۱۷۱±۰/۷۵۰۸۰، ۵/۱۰۴۴۱±۵/۲۵۱۲۹ و ۲/۵۱۹۹±۲/۲۱۱۰۵ تن) در سه دوره مذکور به‌شدت کاهش یافته و بین آنها اختلاف معنادار مشاهده شد (۰۵/۰>p). طی سه دوره مذکور عملکرد اکوسیستم تغییرات گسترده‌ای داشت. عملکرد اکوسیستم در طبقه بدون اثر (E۰) در دوره اول به طبقه اثر متوسط (E۲) تا قوی (E۳) در دو دوره دوم و سوم تغییر یافت. حذف عملکرد دو گونه کلیدی (کیلکای آنچوی و چشم) می‌تواند یکی از دلایل کاهش شدید در ذخایر آبزیان طبقات بالاتر یعنی ماهیان خاویاری و فک دریای خزر باشد.