---

---

خشک کردن یکی از متداول‌ترین و موثرترین تکنیک‌های حفظ ویژگی‌های کمی و کیفی گیاهان دارویی در مرحله پس از برداشت است. لذا در این پژوهش، اثر روش‌های مختلف خشک کردن شامل خشک کردن سایه‌ای، هوای داغ و انجمادی بر بازده استخراج، ترکیبات شیمیایی، محتوای فنولی و فلاونوئیدی کل و فعالیت ضد اکسایشی اسانس اندام هوایی چویر بررسی شد. نتایج نشان داد که نوع روش خشک کردن تاثیر چشمگیری بر ویژگی‌های مورد مطالعه دارد. کمترین (v/w%۸۹/۰) و بیشترین میزان بازده استخراج اسانس (v/w%۵۱/۲) به ترتیب برای اندام هوایی چویر خشک شده به روش سایه و انجمادی به‌دست آمد. ترکیبات شیمیایی شناسایی شده توسط کروماتوگرافی گازی- طیف سنج جرمی در مجموع %۹۷/۹۶–۷۴/۷۴ اسانس را تشکیل می‌دهند. ﺳـﯿﮑﻠﻮﻓﻨﭽﻦ (%۰۲/۱۵-۶۵/۲۱)، ترانس- ß-اوسیمن (%۹۰/۱۴-۱۰/۲۰)، O-سیمن (%۴۸/۴-۸۸/۸)، برنیل استات (%۵۷/۴-۹۴/۷)، ß-میرسن (%۸۴/۲-۷۵/۳)، γ-ترپنین (%۷۷/۲-۶۱/۴)، ترانس-وربنول (%۱۵/۲-۲۹/۳)، لیمونین (%۱۵/۲-۹۲/۲)، ß-پینن (%۵۵/۱-۵۸/۲) و جرماکارا-دی (%۳۸/۱-۴۶/۳) عمده ترکیبات شیمیایی شناسایی شده در اسانس اندام هوایی چویر خشک شده به روش‌های سایه‌، هوای داغ و انجمادی بودند. خشک کردن انجمادی، سبب حفظ حداکثری ترکیبات شیمیایی و افزایش دما در روش هوای داغ موجب کاهش مقادیر ترکیبات شیمیایی اسانس می‌شود. محتوای ترکیبات فنولی کل اسانس اندام هوایی چویر خشک شده به روش انجمادی (mg GAE/g ۲۳/۰±۱۸۸)، هوای داغ ºC ۴۰ (mg GAE/g ۳۱/۰±۱۸۵)، هوای داغ ºC ۶۰ ( mg GAE/g۲۶/۰±۵۶/۱۶۹) و سایه ( mg GAE/g۱۹/۰±۰۳/۱۶۷) به دست آمد که تقریبا بیش از دو برابر ترکیبات فلاونوئیدی کل بود. بالاترین میزان مهارکنندگی رادیکال‌های آزاد DPPH و ABTS بر اساس IC_۵۰ مربوط به اسانس نمونه‌ خشک شده به روش انجمادی و به ترتیب برابر باmg/mL  ۲۵/۰±۶۱۴/۵ و mg/mL۶۲/۰±۳۶۸/۳ بود. به‌علاوه قدرت احیاء کنندگی فریک اسانس اندام هوایی چویر خشک شده به روش انجمادی در محدوده mM FeSO_۴,۷H_۲O ۹۲۳/۵–۰۷۴/۱۱ به‌دست آمد. در نهایت می‌توان نتیجه گرفت که روش خشک کردن انجمادی می‌تواند روشی مناسب برای خشک کردن اندام هوایی چویر باشد.

---

با توجه به اهمیت رژیم غذایی در سلامتی مصرف کننده، استفاده از مواد غذایی عملگرا گسترش زیادی یافته است. غذاهای حاوی پروبیوتیک، نمونه­ای بارز از این مواد غذایی هستند که هم دارای ارزش تغذیه­ای زیادی هستند و هم نقش ممانعت کنندگی از بروز بیماری­ها دارند. علاوه بر این، کاربرد ترکیبات زیست فعال در فرمولاسیون غذاها از جنبه­های تکنولوژیکی نیز حائز اهمیت می­باشد. حفاظت طبیعی با استفاده از نگهدارنده­های زیستی علاوه بر بهبود ایمنی مواد غذایی و افزایش ماندگاری آن، به عنوان اثر تکنولوژیکی، در ارتقاء سلامت مصرف کننده نیز اثر مثبت دارد. مکانیسم­هایی که باکتری­های پروبیوتیک جهت ایجاد ویژگی­های سلامت بخشی دارند می­تواند پیچیده و چند وجهی باشد. این میکروارگانیسم­های مفید منبع بالقوه و تقریباً نامحدودی از مواد فعال زیستی را تولید می­کند که به طور مستقیم یا غیر مستقیم می­تواند سلامت انسان را تحت تأثیر قرار دهد. در این راستا می­توان از کشت‎های فعال و زنده باکتری­های پروبیوتیک جهت تولید ترکیبات زیست فعال پٌست­بیوتیک (پسابیوتیک) برای مثال اگزوپلی ساکاریدها، آنزیم­ها، اسیدهای آلی، پپتیدهای زیست فعال و ضد میکروبی مانند باکتریوسین­ها و اسیدهای چرب غیر اشباع مانند اسید لینولئیک مزدوج استفاده کرد. در سال‌های اخیر، مفاهیم جدید مرتبط با پروبیوتیک‌ها مانند پست‌بیوتیک‌ها برای توصیف میکروارگانیسم‌های غیرقابل زنده یا عصاره‌های عاری از باکتری مورد استفاده قرار گرفته‌اند که ممکن است با ارائه زیست‌فعالیت‌های اضافی به پروبیوتیک‌ها، مزایایی را برای میزبان فراهم کنند. بنابراین مقاله مروری حاضر جنبه­های مختلف مربوط به پست‌بیوتیک‌ها و زیست‌فعالیت‌های آن­ها را با هدف بیان پتانسیل ارزشمند و کاربردی این ترکیبات برای صنعت موادغذایی مورد بررسی قرار می­دهد.

---

در این مطالعه، اثر دما و زمان نگهداری بر فعالیت زیستی و پایداری فیزیکوشیمیایی نانووزیکول­های (لیپوزومها و نیوزومها) حاوی پروتئین هیدرولیز شده­ی گرده زنبور عسل حاصل از آنزیم آلکالاز و پپسین ارزیابی شد. از کیتوزان ۲/۰ درصد برای پوشش­دهی نانولیپوزوم­ها استفاده گردید.  قدرت مهار رادیکالDPPH، قدرت احیا کنندگی یون آهن ، قدرت مهار ACE ، اندازه ذرات، شاخص بس­پاشیدگی، پتانسیل زتا، بازدهی ریزپوشانی و میزان رهایش پروتئین­های هیدرولیز شده از نانووزیکول­ها در مدت ۲۸ روز نگهداری در دمای یخچال و محیط بررسی­شد.  نتایج DLS نشان ­داد اندازه نانووزیکول­ها با بارگیری با پروتئین­ هیدرولیز­شده و پوشش­دهی ­با کیتوزان افزایش معنی­دار یافت (P<۰,۰۵). نانولیپوزوم­های حاوی­ پوشش­کیتوزان بیشترین­مقدار PDI را داشتند. پتانسیل­زتای نانووزیکول­ها با پوشش­دهی ­با­­ کیتوزان، به بیشترین ­مقدار رسید. نانولیپوزوم­های حاوی پوشش­کیتوزان بیشترین بازدهی ریزپوشانی را داشتند. بعد از ۲۸ روز اندازه نانووزیکول­های با­ پوشش و بدون ­پوشش، ۲ تا ۲۶ برابر افزایش­ یافتند. میزان بازدهی­ریزپوشانی نانونیوزوم­ها و نانولیپوزوم­های بدون ­پوشش به­ ترتیب کمترین و بیشترین کاهش را نشان­ دادند. مقادیر فاکتور­های اندازه­گیری شده در طول نگهداری در دمای ­یخچال، به طور معنی­داری کمتر ­از دمای­ محیط بود (P<۰,۰۵). با بارگذاری ­پروتئین­های هیدرولیز­شده در نانووزیکول­ها و پوشش­دهی­آنها با­ کیتوزان از کاهش ­فعالیت ­آنتی­اکسیدانی­شان در طول مدت ۲۸ روز نگهداری جلوگیری شد. میزان فعالیت مهارACE در نانولیپوزوم­ها به­طور معنی­داری کمتر از نانونیوزوم­ها بود (P<۰,۰۵).  بعد از گذشت ۲۸ روز در فعالیت مهار ACE هیدرولیز­شده­های بارگذاری شده در نانولیپوزوم­های بدون پوشش کیتوزان کاهش جزیی مشاهده گردید. این یافته­ها برای طراحی و توسعه غذاهای­کاربردی حاوی پروتئین ­هیدرولیز شده از اهمیت بالایی برخوردار است.